Ochrona zdrowia psychicznego uczniów

W jaki sposób dbać o zdrowie psychiczne uczniów?

Już od ponad 100 lat jednym z głównych założeń placówek oświaty, jest udział w przygotowaniu dzieci oraz młodzieży do dbałości o zdrowie — własne oraz innych ludzi. Na samym początku działania te określano jako „wychowanie higieniczne”, następnie zmieniono nazwę na „oświatę zdrowotną” i „wychowanie zdrowotne”. Obecnie powszechnie występującą nazwą jest „edukacja zdrowotna”.

Według danych podawanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), około 50% wszystkich zaburzeń zdrowia psychicznego zaczyna się w okresie dojrzewania. Szacuje się, że blisko 20% dorastających identyfikuje swoje problemy ze zdrowiem psychicznym z latami młodości. Specjaliści są zgodni, że wczesne lata życia, mają istotny wpływ na zaburzenia psychiczne oraz funkcjonowanie poznawcze, emocjonalne i społeczne człowieka. Dbanie o zdrowie psychiczne w okresie dzieciństwa jest warunkiem optymalnego rozwoju, budowania odpowiednich relacji z ludźmi, efektywnego uczenia się, dbania o zdrowie fizyczne, a także samodzielnego radzenia sobie w życiu dorosłym.

Placówki oświaty powinny uświadamiać, że ochrona zdrowia psychicznego młodych ludzi jest swoistą inwestycją w przyszłość. Na zdrowie psychiczne dzieci i dorastającej młodzieży, w głównej mierze znaczenie ma wpływ bliskiego otoczenia społecznego. Istotna jest zarówno sytuacja młodego człowieka w domu, jak i szkole. Działaniami z zakresu promocji zdrowia psychicznego należy objąć dziecko oraz osoby dorosłe z jego otoczenia — rodziców i nauczycieli. W Polsce ochronę zdrowia psychicznego reguluje ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 roku. Jak definiujemy zdrowie psychiczne oraz jakie komponenty się na nie składają?

Jak definiujemy zdrowie psychiczne?

Ochrona zdrowia psychicznego jest pojęciem, które kojarzy się z konkretnie określonymi czynnościami. Działania nad zdrowiem najmłodszych mogą być podejmowane przez specjalistyczne ośrodki, ale również przez placówki edukacyjne, które także spełniają ten postulat.

Na zdrowie psychiczne i właściwe funkcjonowania składa się przede wszystkim kształtowanie emocji dziecka. Bardzo istotnym miejscem dla rozwoju psychicznego dziecka jest szkoła. To właśnie w niej, nie brakuje emocji, uczy wyrażania siebie przez różne formy ekspresji oraz pokazuje dzieciom, jak właściwie postrzegać rzeczywistość.

Za człowieka silnego psychicznie, powszechnie uznaje się osobę o właściwej samoocenie, taką, która potrafi krytycznie spojrzeć na podejmowane przez siebie oraz innych działania, a jeżeli jest taka potrzeba, naprawiać błędy.

Właściwe funkcjonowanie w społeczeństwie to szacunek i tolerancja dla innych. Te dwie wartości są szeroko promowane w przedszkolach i szkołach poprzez różnorodne działania — od edukacji włączającej do ogólnopolskich akcji. Stanowi to podstawę do budowania oraz podtrzymywania właściwych relacji z rówieśnikami i dorosłymi, a to jest trzonem do konstrukcji własnego "ja”.

Właściwa definicja stanu, jaki nazywany jest zdrowiem psychicznym, nastręcza wielu trudności. Dzieje się tak z powodu tego, iż trudno jest określić wartość średnią i normę w odniesieniu do tego tematu. Kryteria zdrowia psychicznego zależą od wielu czynników takich jak położenie geograficzne, kultura danej populacji, a także podejście osoby dokonującej takiej oceny. Kompletnie inaczej wygląda to, jeżeli chodzi o określenie choroby psychicznej. W takim przypadku mamy do dyspozycji wiele wyznaczników, których występowanie i natężenie pozwala stwierdzić daną jednostkę chorobową.

Warto wiedzieć, że zdrowie psychiczne w różnych swoich aspektach może być stałe, lub też ulegać ciągłym zmianom. W określaniu poziomu i jakości zdrowia psychicznego należy być ostrożnym i pamiętać o zasadzie należytego szacunku dla autonomii jednostki. Wielowymiarowe spojrzenie na stan, jaki nazywa się zdrowiem w ujęciu psychicznym, wymaga od badaczy ogromnego zaangażowania, a także pomiarów prowadzonych na wielu społecznościach w długim okresie.

W celu określenia zdrowia psychicznego można posłużyć się siedmioma modelami. Pierwszy zdefiniowany jest jako stan powyżej normy w skali Globalnej Oceny Funkcjonowania (GAF) z DSM-IV. Kolejny model odnosi się do występowania wielu mocnych stron człowieka. Poprzez trzeci model określa się zdrowie psychiczne jako dojrzałość. W modelu czwartym mowa o pozytywnych emocjach, a kolejny przywołuje wysoką inteligencję emocjonalno-społeczną. Dwa ostatnie modele odnoszą się do subiektywnego dobrostanu oraz tzw. sprężystości psychicznej. Trudno określić, który model jest najbardziej trafny w ocenie zdrowia psychicznego. Można za to stwierdzić, że najlepszym wyborem jest odnoszenie się do wszystkich wymienionych przymiotów w celu oceny jednostki.

Jakie komponenty składają się na zdrowie psychiczne?

Do podstawowych komponentów zdrowia psychicznego zaliczyć można cztery zdolności, jakich występowanie w zachowaniu człowieka określa jego poziom funkcjonowania. Pierwszą z nich jest zdolność doświadczania i wyrażania emocji we właściwy sposób. Pojęcie normy w określeniu, chociażby właściwego sposobu przywiązywania się, jest dość trudne. W tym ujęciu należy wziąć szeroki margines, w którym mieścić się będą wszystkie zachowania związane z przeżywaniem radości, smutku, gniewu, miłości czy zazdrości.

Kolejnym komponentem jest poczucie własnej wartości, właściwe podejście do świata, poczucie bezpieczeństwa, szacunek dla własnej osoby i otoczenia. Wiadomo bowiem, że w różnych momentach życia nasze podejście do świata, czy do własnego wizerunku, ciała jest inne, i nie zawsze nazwać można je właściwym czy nawet zdrowym.

Innym z wymienianych często komponentów jest zdolność funkcjonowania w rodzinie oraz grupie społecznej. Mówiąc o zdolności funkcjonowania, mamy na myśli ewentualną możliwość człowieka do budowania relacji w grupie społecznej. Jednak ich występowanie lub brak nie warunkuje w żaden sposób tego, co rozumiemy przez pojęcie zdrowia psychicznego.

Związaną z powyższym zdolnością jest też nawiązywanie i podtrzymywanie głębszych relacji oraz funkcjonowanie w świecie w sposób produktywny. Owe głębsze relacje to przyjaźń i miłość, uczucia uznawane w wielu społeczeństwach za wartościowe i determinujące szczęśliwe życie. Jednak to nie wejście w związek partnerski czy nawiązanie przyjaźni jest kluczowe w życiu.

Wielość wątpliwości i możliwości interpretacji ogólnych stwierdzeń, jakie używane są często do określenia komponentów zdrowia psychicznego, sprawia, że trudno jest je właściwie zdefiniować oraz dookreślić sposób, w jaki mają występować. Dlatego też często zastępuje się owe zdolności, które zostały opisane powyżej, określeniami bardziej precyzyjnymi.

Człowiek zdrowy psychicznie posiada podstawowe funkcje poznawcze i społeczne. Posiada je, co nie oznacza, że zobowiązany jest do ich wykorzystywania. Jednak uznać można, że funkcje te mają bardzo istotny wpływ na wszystkie aspekty życia. Jest to bowiem zdolność do postrzegania, zapamiętywania i przetwarzania informacji, czy wykorzystania posiadanego zasobu słów w celu wyrażenia siebie. To także umiejętność zwrócenia uwagi na wszystko, co ważne w otoczeniu i reagowania na to w adekwatny sposób (na przykład na zagrożenia), to też umiejętność radzenia sobie w różnych sytuacjach na tyle ile jesteśmy w stanie sami podołać oraz zdolność do interakcji z otoczeniem w sposób werbalny lub niewerbalny.

Wspomniane podstawowe umiejętności oraz ich występowanie oczywiście warunkowane są zdrowiem fizycznym, jednak możliwa jest też kompensacja obniżonych funkcji innymi, które funkcjonują na wyższym poziomie. Oznacza to, iż łagodne obniżenie w poziomie funkcjonowania w odniesieniu do niektórych aspektów mieści się w ramach tego, co nazywamy zdrowiem psychicznym.

Elementy składające się na całościowy obraz definicji zdrowia psychicznego są skomplikowane w opisie. Dużo trudności nastręcza właściwa ocena poszczególnych komponentów, gdyż istnieje wiele punktów odniesienia i kontekstów. Ważne jest, by nie traktować pojęcia zdrowia psychicznego zero-jedynkowo. Granica pomiędzy normą a zaburzeniem jest bardzo płynna i u każdej osoby leży na innym miejscu osi nasilenia. Dlatego też analizując komponenty składające się na zdrowie psychiczne osoby, warto skonsultować swoje obserwacje socjologicznie, kulturowo i medycznie. Jeśli spojrzenie na problem zdrowia w aspekcie fizycznym miałby zostać zdefiniowany jednym zdaniem, to najtrafniejsze okazałoby się pewnie to, że zdrowie psychiczne to stan przeciwny do choroby psychicznej.

Jak dbać o zdrowie psychiczne uczniów

Zastanawiasz się, jak możesz zadbać o zdrowie psychiczne swoich uczniów? Jakie komponenty składają się na zdrowie psychiczne podopiecznych? Sprawdź nasz najnowszy kurs na temat ochrony zdrowia psychicznego uczniów. Tę serię szkoleń przygotowaliśmy specjalnie z myślą o nauczycielach i wychowawcach. Kurs jest także niezbędnym kompendium wiedzy dla kadry kierowniczej, pedagogów oraz wszystkich członków szkolnej społeczności.

Z przygotowanego przez nas kursu dowiesz się, jakie definicje składają się na pojęcie zdrowia psychicznego oraz czym jest rezyliencja i jak można ją rozwijać. Podpowiemy Ci również, jak możesz zadbać o zdrowie psychiczne dzieci w szkole. Skorzystaj z naszego kursu i uporządkuj swoją wiedzę dotyczącą specjalnych ochrony zdrowia psychicznego uczniów.

Sprawdź naszą ofertę na kursy, dzięki którym rozwiniesz swoje kompetencje!