Nauka czytania u dzieci, wspierana przez zabawy językowe

Czytanie i pisanie to podstawowe umiejętności, których dzieci uczą się na początku edukacji szkolnej. Niestety wielu uczniów boryka się z różnymi trudnościami, a tempo przyswajania wiedzy bywa bardzo różne. W celu sprawnej adaptacji nowych umiejętności, można ukierunkować brzdąca, aby chętniej zdobywały nowe wiadomości. Nauka poprzez zabawę świetnie się sprawdza, gdyż doskonali funkcje systemu percepcyjno-motorycznego, aktywnego w procesie czytania oraz pisania. Przemyślane podejście pozwoli dzieciom i nauczycielom pokonać trudności, a jednocześnie będzie atrakcyjną formą edukacji.

Harce i zabawy są istotnym czynnikiem rozwoju psychicznego, sposobem na poznawanie otaczającego świata i nauki w komfortowych warunkach. Dzięki temu, brzdąc jest bardzo ciekawy poruszanych przez nauczyciela tematów i rodzi się w nim motywacja do wykonywania zadań szkolnych. W ten sposób rozwija się intelektualnie, a także twórczo. Zabawowe metody nauki sprzyjają koncentracji uwagi, ćwiczeniom pamięci spostrzeżeniowo-wzrokowej i słuchowej. Różne rodzaje aktywności wpływają na rozwój zdolności dostrzegania znaczących elementów obserwowanych zdarzeń, a także wskazywaniu zależności i związków przyczynowo-skutkowych. Wszystkie te składniki motywują uczniów, a dzięki temu chętniej wykonują zadania i czerpią z tego satysfakcję.

Metody zabawowe bardzo przydają się w pracy dydaktycznej, prowadzonej z dużą grupą (klasą), w mniejszych zespołach, a także indywidualnie. Umożliwiają uczniom odreagowanie stresu powstałego w szkole i poza jej murami. Dodatkowo, pomagają przeżyć sukces, uwierzyć w siebie, przez co dzieci budują poczucie własnej wartości. Dzięki dydaktycznemu podejściu do harców, w młodym człowieku kształtują się właściwe postawy w stosunku do nauki, a dodatkowo minimalizowane są skutki wszelkich trudności i niepowodzeń. Zabawa to jedna z najskuteczniejszych metod nauki, która aktywizuje sferę poznawczą i społeczno-emocjonalną. W trakcie aktywności dzieci poznają obowiązujące reguły, zapamiętują je i stosują w odpowiednim momencie. Nie dziwi więc fakt, że pociechy potrafią użyć „dorosło brzmiącego” zlepku słów we właściwym momencie, co najczęściej wprawia bliskich w osłupienie.

Koordynacja wzrokowo-ruchowa. Ćwiczenia z podziałem na kategorie wiekowe

Dzieci na poszczególnych etapach rozwoju potrzebują określonego zestawu zabaw dydaktycznych. Dostosowanie zadań do wieku, pozwala na zaciekawienie młodego człowieka. Następnie przechodzimy do momentu, gdy on sam ochoczo zgłasza się, do wykonania czynności samodzielnie, np. umycia zębów. Warto więc zwrócić uwagę na propozycje aktywności:

Młodsze dzieci (3-4 lata)

Wykonywanie czynności samoobsługowych: ubieranie się, rozbieranie, jedzenie, pomoc w nakrywaniu do stołu, mycie zębów, zapinanie guzików i suwaków;
Rzucanie i chwytanie piłki, kłębka, pluszaków itp.;
Rzucanie do celu;
Chodzenie po linie, po śladzie na podłodze;
Nawlekanie korali;
Układanie wzorów: z koralików, klocków (dużych i małych), z patyczków, z tasiemki, z wełny itp.;
Dobieranie do konturów figur, takich samych kształtów i nakładanie ich na wzór (układanki geometryczne, dopasowywanie np. liści do konturu);
Rysowanie linii po wyznaczonym torze, turlanie kulki po tym wzorze;
Konstruowanie budowli z różnych materiałów;
Wycinanie nożyczkami po linii prostej, linii łamanej i po kole;
Wyrywanie wzorów palcami z kartki;
Kolorowanie w określonym polu;
Obrysowywanie prostych figur geometrycznych;

Starsze dzieci (5 – 6 lata) – ćwiczenia i zabawy

Wykonywanie czynności samoobsługowych: nakładanie jedzenia, nalewanie napoju do kubka, wiązanie butów na kokardkę;
Rzucanie do celu oburącz;
Łączenie punktów na kartce według wzoru;
Układanie wzorów z elementów mozaiki geometrycznej (lub papierowych odpowiedników) - postaci ludzi i zwierząt, podłogi, ogrodu, wzorów na tkaninie itp.;
Wycinanie nożyczkami skomplikowanych wzorów, również bez szablonu;
Pisanie wzorów literopodobnych na różnych powierzchniach;
Pisanie palcami liter na plecach dziecka / rodzica i odgadywanie ich;
Pisanie liter po śladzie i samodzielnie w powiększonej liniaturze;
Śledzenie palcem liter na powierzchni perforowanej (z zasłoniętymi oczami);
Pisanie prostych wyrazów po wzorze;

Wiele z wymienionych aktywności łatwo zorganizować w klasie i domu. Daje to dużo możliwości zaciekawienia dzieci i urozmaicenia im nauki. Pozwala to na znalezienie ulubionych zabaw, które dają nie tylko frajdę, ale przynoszą także wyraźne korzyści.

Percepcja wzrokowa - jak ją rozwijać?

Umiejętność rozpoznawania i odróżniania bodźców wzrokowych oraz zdolność ich interpretacji z wykorzystaniem dotychczasowych doświadczeń, to definicja percepcji wzrokowej. Nie jest to wyłącznie zdolność dokładnego spostrzegania, ponieważ do analizy bodźców wzrokowych dochodzi w mózgu, a nie w oku. Jeżeli nauczyciel zauważy symptomy wskazujące na niesprawność postrzegania, to warto zabrać dziecko do okulisty lub ortoptyka. Lekarz przy pomocy analizatora sprawdzi, czy występują wady narządu wzroku lub mięśni okalających oko. Wyniki pozwolą na efektywne zaplanowanie nauki lub podjęcie leczenia.

Marianne Frostig - psycholożka, terapeutka zajęciowa i wykładowczyni akademicka, wyróżnia pięć aspektów percepcji wzrokowej, które mają kluczowe znaczenie dla rozwoju zdolności uczenia się czytania u dzieci i są to:

Koordynacja wzrokowo – ruchowa – zdolność do zharmonizowania ruchów gałek ocznych z motoryką całego ciała. Prawidłowo funkcjonującej koordynacji wzrokowo – ruchowej musimy się nauczyć, a gdy już się to stanie, nie zauważamy tego procesu. Kiedy ktoś biegnie, skacze, kopie piłkę lub sięga po jakiś przedmiot, wzrok kieruje kończynami. Niemal każda czynność przez nas wykonywana, wymaga sprawnej koordynacji wzrokowo – ruchowej, również czytanie.

Spostrzeganie figury i tła - to prawidłowe odróżnianie wzrokiem przedmiotu w relacji do tła, w którym ten obiekt jest widziany. Figura to część pola spostrzeżeniowego, która znajduje się w centrum naszej uwagi. Kiedy przeniesiemy skupienie na inny przedmiot, on staje się ową figurą, a poprzednia stapia się z tłem. Rzeczy dostrzegamy w relacji do tła. Widać to wyraźnie w sytuacjach, gdy próbujemy np. sprzątnąć niebieskie przedmioty z podłogi, która jest pokryta niebieską wykładziną. Dzieci z zaburzoną funkcją spostrzegania figury i tła mogą mieć np. problem z wyodrębnieniem kształtu litery z tła kartki podczas czytania.

Stałość spostrzegania – zawsze wyraża się w zdolności do spostrzegania przedmiotu jako tego, który ma stałe cechy: kształt, położenie i wielkość. Są one rozpoznawane i klasyfikowane jako należące do pewnej kategorii kształtów, bez względu na ich wielkość, kolor, fakturę czy kąt, pod którym są obserwowane.

Spostrzeganie położenia przedmiotów w przestrzeni – obserwowanie relacji przestrzennych, które zachodzą pomiędzy przedmiotem a monitorowaniem. Osoba obserwująca jest zawsze w centrum własnego świata i określa położenie przedmiotów ze swojego punktu widzenia jako takie, które są umieszczone „z tyłu”, „z przodu”, „za”, przed” itd.

Spostrzeganie stosunków przestrzennych – zdolność do zaobserwowania położenia dwóch lub więcej przedmiotów w stosunku do samego siebie, a także relacji przestrzennych zachodzących pomiędzy tymi obiektami. Jednocześnie człowiek musi spostrzegać litery w książce w stosunku do własnego ciała, a także ich położenie względem siebie.

Percepcja słuchowa - co warto o niej wiedzieć?

Odbieranie, rozpoznawanie, zapamiętywanie, analiza i syntetyzowanie dźwięków nazywane jest percepcją słuchową. Rozwija się ona wraz z dojrzewaniem układu nerwowego oraz odpowiednią stymulacją dźwiękową ze środowiska. Prawidłowa dynamizacja narządu słuchu u dzieci warunkuje właściwy rozwój mowy i opanowanie odpowiednich form językowych. Wszelkiego rodzaju zaburzenia w odbiorze dźwięków przez najmłodszych, mogą negatywnie wpływać na ich prawidłowe funkcjonowanie. Problemy ze słuchem mogą dotyczyć także osób niedotkniętych żadnymi wadami. Mimo tego, zdarza się, że występują u nich komplikacje z rozwojem mowy i sprawności językowych, rozwojem intelektualnym, emocjonalnym i społecznym, wpływając na proces rozwoju dziecka i samą naukę czytania.

Na poziom percepcji słuchowej składa się:

Słuch fizjologiczny - czyli możliwość odbierania dźwięków płynących z otoczenia za pomocą sprawnie funkcjonującego narządu słuchu. Przy trudnościach z percepcją słuchową u dzieci, warto najpierw wykonać badanie u laryngologa i audiologa.
Słuch fonematyczny - czyli zdolność do rozpoznawania i różnicowania dźwięków mowy. Dzięki niemu słyszymy różnice pomiędzy podobnymi dźwiękami (w izolacji i w słowach, które podobnie brzmią jak np. półka – bułka, kosa – kasa)
Analiza słuchowa - czyli umiejętność wyodrębniania ze słyszanych dźwięków mowy poszczególnych jej elementów m.in. zdań w wypowiedzi, słów w zdaniu, sylab w słowach, głosek w sylabach z zachowaniem ich właściwej kolejności.
Synteza słuchowa - czyli właściwe scalanie głosek, sylab i słów w określone połączone dźwięki.
Pamięć słuchowa - czyli pamięć wzorców słuchowych wyrazów np. ich długości z uwzględnieniem liczby sylab i głosek oraz ich kolejności w słowie. Jest to także zdolność do zatrzymywania w pamięci ciągów słów połączonych związkami logiczno-gramatycznymi (np. dni tygodnia, nazwy miesięcy, piosenki).

Sprawnie działające ucho jest podstawą prawidłowego rozwoju mowy. Za pomocą słuchu dziecko uczy się wypowiedzi od otoczenia i kontroluje własną artykulację. Odbieranie dźwięków ze środowiska, w którym przebywa młoda osoba, pozwala na odkrywanie rzeczywistości, dlatego tak ważna jest właściwa stymulacja. Do nauki czytania niezbędna jest m.in. właściwie funkcjonująca percepcja słuchowa.

Józef Czechowicz napisał: „Kto czyta - żyje wielokrotnie, kto zaś z książkami obcować nie chce, na jeden żywot jest skazany”.

Czytanie to fantastyczna rozrywka, która poszerza horyzonty u małych i dużych. Literatura pozwala na odkrywanie świata bez wychodzenia z domu. Nie lada przyjemnością jest odwiedzenie miejsc, w których pojawiał się bohater ulubionej powieści. Dla fanów Edmunda Dantesa wyspa Monte Christo nadal skrywa bogactwa, a możliwość postawienia na niej stopy to emocjonujące przeżycie. Fani mistrza grozy, Stephena Kinga, z pewnością będą oglądać się za siebie, gdy odwiedzą w USA stan Maine. Dziecko zarażone literaturą również znajdzie swoje ulubione postacie. Jadzia Pętelka nauczy brzdąca, jak przygotowywać do snu, Pucio pokaże swoje ulubione zajęcia, a z czasem Jan Brzechwa zaprosi fana literatury do uniwersum Pana Kleksa.

Poza formą rozrywkową, czytanie umożliwia sprawne funkcjonowanie w społeczeństwie informacyjnym. Wiele osób dąży do poprawienia tempa przyswajania danych, aby jak najwięcej dowiedzieć się na dany temat. Największe umysły tego świata czytają. Bill Gates i Warren Buffett są najlepszym dowodem, że w ciągu dnia można przeczytać więcej niż jedną książkę. Warto wyrobić sobie nawyk codziennego czytania. Kampanie społeczne promujące czytanie np. przez 20 minut dziennie, pokazują, że to umiejętność niezbędna w dzisiejszym świecie.

Chcesz poznać więcej skutecznych metod pomagających dzieciom w nauce czytania? Zajrzyj na nasz kurs pt. „Zabawy językowe wspierające naukę czytania”, gdzie czeka na Ciebie wiele przydatnych informacji. Łatwo je zaimplementować w codziennych zajęciach, a ich prosty i skuteczny przekaz będzie świetnym uzupełnieniem Twoich metod dydaktycznych.

Kliknij aby powiększyć